1.ÜNİTE
FELSEFEYE GİRİŞ
Hayatta en önemli şey nedir? Diye sorulsa açlığın sınırında olan bir kişi "yiyecek" der. Sıcaktan bunalan bir kişi "serinlik" der. Kendisini yalnız hisseden birisi, "başka insanlarla beraber olmak" der. Acaba tüm bu ihtiyaçlar karşılansa, yine de tüm insanları ilgilendiren ve ihtiyaç duydukları başka şeyler var mıdır? Evet, her şeyin ötesinde, insanların ihtiyaç duyduğu başka bir şey vardır: "İnsanlar, kim olduklarını ve neden yaşadıklarını bilmek" isterler.
Dünyanın ve yaşamın nasıl meydana geldiği sorusu, geçen yıl hangi takımın şampiyon olduğu sorusundan daha önemli ve büyük bir sorudur.
Felsefeyle tanışmanın yolu bazı sorular sormaktan geçer: Dünya nasıl yaratıldı? Olan bitenin arkasında bir güç ve anlam var mı? Ölümden sonra bir hayat var mı? Vb.
Bu türden sorular çağlar boyunca insanları meşgul etmiştir. Yeryüzünde, insanın ne olduğunu ve dünyanın nasıl oluştuğunu sorgulamamış hiçbir uygarlık yoktur. Günümüzde de insanlar bu türden sorulara kendi cevaplarını vermek zorundadırlar. Tanrının var olup olmadığını veya öldükten sonra hayat olup olmadığı bir ansiklopediye bakıp öğrenilemez. Ansiklopediler bize nasıl yaşamamız gerektiğini de anlatmaz. Öte yandan bugüne kadar yaşamış başkalarının neler düşündüğünü bilmek, kendi dünya görüşümüzü oluşturmamıza yardım edebilir.
Felsefe, insanların hayretinden doğmuştur. İnsanlar, kendi var oluşlarına şaşarlar. Zaten felsefî soruların pek çoğu da böyle ortaya çıkar. Felsefî sorular, herkesi ilgilendirse de herkes filozof olamaz.
Felsefe, insan düşüncesinin gelişimi sürecinde ortaya çıkmış bir bilgi türüdür. İnsanlar önceleri mitolojik bir yaklaşımla var olanı kavramaya çalışmışlardır. Efsane, söylenti, mit, hikâye, masal vb. anlatımların doğrultusunda evreni açıklamışlardır. Buradaki bilgi insana ait değil, mitolojik varlıkların bilgisidir.
FELSEFENİN ALANI
A. FELSEFENİN ANLAMI
1-Sistemli felsefe geleneğinin kökleri İ.Ö. 600 yıllarına Eski Yunanlılara kadar uzanır.
2-Bu gün kabul edilen Felsefe Tarihi Thalesle başlatılır. Yani ilk filozof Thales’tir.
3-Felsefe sözcüğü Grekçe’de “philos” (sevgi) ve “sophia” (bilgelik) sözcüklerinin birleşmesinden oluşan philosophia sözcüğünden gelmektedir.
4-Bu nedenle felsefe; bilgi sevgisi, bilgelik sevgisi ya da bilgi dostu anlamındadır.
5-Günümüzde Felsefe: İnsan, evren ve değerleri anlama amacıyla sürdürülen en geniş bir araştırma, birleştirici ve bütünleştirici bir açıklama gayretidir. İnsan merakının sistemli olarak tatmin edilmesidir.
6-Filozof (philosophos):bilgiyi arayan, ona ulaşmak isteyen kişidir. Filozof, hayatın anlamını bulmaya ve bu anlama uygun şekilde yaşamaya çalışır, edindiği bilgileri yetersiz bulup tedirginlik duyar, eleştiri yapar.
7- Gerçekte de felsefe; bilgiyi, doğruyu arama işidir; "bilgi" sevgisidir. Doğru bilgiye ulaşana kadar eldeki bilgileri sorgulamak, eleştiri süzgecinden geçirmek, mevcuttan şüphe etmek, doğru bilgiye ulaşıldığında bile bununla yetinmemek, durmamak, Jaspers (Yaspers)'in deyişiyle "hep yolda olmak" felsefeyi tanımlayan temel motiflerdir.
8-Büyüdükçe dünyaya hayret etme yeteneğimizi yitiriyoruz. İşte filozofların bizde yeniden canlandırmaya çalıştığı şey de budur. Çünkü her şeye rağmen içimizde bir ses, yaşamın büyük bir sır olduğunu söyler. Çocuklar için dünyadaki her şey yeni ve ilginçtir. Bir filozof da dünyaya alışmayı bir türlü beceremez. Dünya onun için hâlâ akıl almaz bir şey, hâlâ sırlarla dolu, gizemli bir şeydir. Filozoflarla küçük çocukların önemli ortak yanları budur; bir filozof ömrü boyunca duyarlı bir çocuk olarak kalır.
9-Felsefe sözcüğünü ilk kez kullanan matematikçi ve filozof Pythagoras (Pisagor, M.Ö.580 -500), bilgeliğin yalnızca tanrılara yakıştığını insana düşen işin ise bilgeliği sevmek ve bilgelik düzeyine ulaşmaya çalışmak olduğunu ileri sürmüştür.
1.Bilginin Tanımı
Süje : (kişi, özne):Bilgiye yönelen araştıran, merak eden, bilen insandır.
Obje : (nesne):Bilgiye konu olan, bilinen somut ve soyut tüm varlıklardır.
Bilgi: süjenin ilgilendiği obje ne ise ona ilişkin yaptığı bir açıklama; verdiği bir yargıdır.
Doğru ya da yanlış bir yargıyı dile getirmeyen soru, ünlem, dilekcümleleri birer bilgi değildir.
Bilgi Aktı (bilgi edimi):Sujenin objeye yönelmesini, onu bilmesini sağlayan bağlara denir.
Bu Aktlar Şunlardır: algılama, düşünme, kavrama, analiz (ayrıştırma), sentez, çıkarsama vb.
2. Bilgi Türleri
Süjeyle obje arasındaki ilgiyi gösteren her şey bilgidir; ama bu ilgi her alanda başka yöntemlerle, başka araçlarla, başka biçimlerde elde edilir. Bu da bilginin çeşitli türlerde ortaya çıkması demektir.
a. Gündelik Bilgi
1-Günlük yaşamdaki tecrübelere dayanarak elde edilen bir bilgidir.
2-Neden-sonuç ilişkisi içinde elde edilir. Sübjektiftir.
3-Tek bir olayla ilgili geçerliliği olan ancak genel geçer olmayan bir bilgidir.
4-Rastlantıya bağlı olarak ortaya çıkan ve günlük hayatı kolaylaştıran bir bilgidir.
5-Sezgisel ve deneyimsel bir bilgidir. Ön yargılara ve batıl inançlara dayanır.
6-Söz gelimi havanın bulutlanmasına ya da romatizma ağrılarının artmasına dayanarak yağmurun yağacağını ileri süren veya soğuk, sert geçen bir kış mevsiminden sonra çok sıcak bir yaz geçirileceğini öngören kişinin bilgisi gündelik bilgidir. İlkel insanların sal yapması
b. Dinsel Bilgi
1-Din mutlak varlığa ve onun vahiy ile bildirdiklerine dayanan bir sistemdir.
2-Dinde süje-obje ilişkisi inanç bağı ile kurulmuştur.
3-Temelinde iman vardır. Dogmatiktir.
4-İbadet biçimlerini ve inanç değerlerini içerir.
5-İnsanın iç yaşamını ve toplumsal yaşamını düzenleyen kurallar içerir.
c. Teknik Bilgi
1-Teknik, bilimsel ve deneye dayalı bilgilerin pratiğe dönüştürülmesi ile ortaya çıkmaktadır.
2-İnsanın yaşamını kolaylaştırmak için bilgisini kullanarak araç-gereç yapmasıdır.
3-Teknik bilgi, günlük yaşamı kolaylaştıran bir bilgidir. Bilimsel bilgi ile sıkı ilişki içindedir.
4-Objektif, evrensel ve genel geçer bir bilgidir.
5-Gündelik Teknik (tahta kaşık, sal, taş balta vb.) ve bilimsel teknik (silah, telefon, ütü vb.) olmak üzere ikiye ayrılır. Günümüz teknoloji çağı olarak da adlandırılmaktadır
ç. Sanat Bilgisi
1-Akla değil, duyguya, coşkuya ve sezgiye dayalı bir bilgidir.
2-İfade araçları diğerlerinden farklıdır. (Ses, renk ve çeşitli şekiller)
3-Özneldir, yaratıcılığa dayanır.
4-Ürünleri somuttur.
5-Sanat eserinin en önemli özelliği tekliğidir.
d. Bilimsel Bilgi
1-Bilim, gözlem sonuçlarına dayanarak akıl yoluyla olguları açıklayıcı genel ilkeler bulma ve bunları deneylerle doğrulama yöntemidir.
2-Bilimsel bilgi, konusu ve yöntemi bakımından üç ana gruba ayrılır: İdeal (Formel ) bilimler, Doğa bilimleri ve İnsani bilimler.
FORMEL BİLİMLER
1-Matematik ve Mantık bilimlerinden oluşur.
2-Her ikisi de Tümdengelim (Dedüksiyon) yöntemini kullanırlar.
3-Tümden gelim, genelden özele yasalardan olaylara gidiştir.
4-Bu bilimler doğada bulunmayan, duyularla algılanmayan, yalnız düşüncede olan soyut objeleri konu alır.
5-Bu bilimlerin konuları doğada yoktur. Bu nedenle onları deney yöntemiyle incelemek mümkün değildir.
DOĞA BİLİMLERİ
1-Doğadaki olayları konu alan Fizik, Kimya, Jeoloji, Astronomi ve Biyoloji gibi bilimlerdir.
2-Konuları deney ve gözlemle incelerler.
3-Tümevarım (Endüksiyon) yöntemini kullanarak yasalara ulaşırlar. Tümevarım, aklın özelden genele izlediği yoldur.
4-Doğa bilimlerinde determinizm (nedensellik, yani aynı nedenler, aynı koşullarda aynı sonucu verir) anlayışı vardır.
5-Doğa bilimleri araştırmalarında şu sırayı izler:
ARAŞTIRILACAK KONUNUN TESPİTİ→GÖZLEM→HİPOTEZ→DENEY→TEORİ→YASA→ÖNDEYİ
İNSAN BİLİMLERİ
1-Bu bilimler insanları çeşitli yönleriyle ele alan bilim dallarıdır.
2-Tarih, coğrafya, sosyoloji, Psikoloji, Antropoloji, sanat ve Sanat Tarihi bu bilimler kapsamına girer.
3-Tümevarım metodunu kullanan pozitif bilimlerdir.
BİLİMSEL BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ
1-Olgulara ve deneye dayanır.
2-Mantıkidir. Akıl ve Mantık ilkelerine dayanır.
3-Objektiftir. Yani nesneldir.
4-Eleştiricidir.
5-Genelleyicidir.
6-Evrenseldir. Tüm insanlığa aittir.
7-Seçicidir.
8-Kesindir, doğrulanabilme özelliği vardır.
9-Bilimsel bilgi doğada neden-sonuç ilişkisinin varlığını (determinizm) kabul eder.
10-Kesin sonuçlar elde ettiğinden ilerleyen bir bilgidir.
11-Bilimde cevaplar sorulardan daha önemlidir.
e. Felsefe Bilgisi
Felsefe: insan, evren ve değerleri anlamak amacıyla sürdürülen geniş kapsamlı bir çalışmadır.
ÖZELLİKLERİ
1-Öznel (sübjektif)dir
2-Akla dayalı ve tutarlıdır.
3-Normatiftir. (Kural koyucu) Olanı değil, olması gerekeni ortaya koyar.
4-Yöntemsizdir. Kullanılan ortak bir yöntem yoktur.
5-Kesin cevaplara ulaşamadığından kümülatif ilerlemeyen bir bilgidir.
6-Sorular aynı, cevaplar farklıdır. Felsefi sorular bütün insanları kapsadığından evrenseldir.
7-Geneldir. Varlığı bir bütün halinde ele alarak bütünsel açıklamalar yapar.
8-İkinci dereceden elde edilen bir bilgidir.
9-Eleştirel ve şüphecidir. Her konuya şüpheyle yaklaşmak amaçtır.
10-Tarihinden soyutlanamaz. Her felsefi öğreti ortaya çıktığı çağın koşullarında bir takım izler taşır.
